خیزش مواد مخدر سنتی به مواد صنعتی راه اعتیاد را با پیچ های جدیدی رو به رو کرده است. صنعتی ها با ظاهر تفنن و شادی آنی آمدند و به سرعت به خصوص بین کم سن و سالان طرفدار پیدا کرد. سنتی ها نیز کم کم رنگ باختند تا اعتیاد به چهره معتادان راه پیدا نکند،لذت ها آنی تر شود و تنوع بالا رود.
به گفته رییس انجمن مددکاری ایران “آسان کردن نحوه مصرف و نحوه حمل، جذابیت بیشتر و حداقل شادی آنی جزو ویژگی های این مواد است. از ویژگی های مواد خوب این است که شما وقتی مصرف کنید علایم اولیه نداشته باشید که مواد صنعتی اینگونه است. وقتی ویژگی ها این است تولید کننده هم به سمت تولید موادی می رود که بتواند فروش بیشتری داشته باشد و کاملا هوشمند عمل می کنند.”
نامی جدید و ویژگی جدید که هر چندوقت یک بار به گوش میرسد تنوع بالای مواد صنعتی را به رخ می کشد که با حجم بالای تولید آنها و حضور مافیای مواد مخدر در پشت آن مبارزه با این معضل را سخت تر می کند هر چند به گفته موسوی چلک باید دور این قسمت را خط کشید و به کاهش تقاضا فکر کرد: “مشکل ما این است که عرضه هست چون تقاضا وجود دارد ما باید برای کاهش تقاضا برنامه بگذاریم کاهش تقاضا تقریبا پایین ترین بخش توزیع منابع مالی دولت در حوزه مواد مخدر را به خود اختصاص می دهد. جایی که باید پیشگیری انجام شود کمترین بخش بودجه را به خود اختصاص می دهد و درمواردی هزینه می کنیم که در بخش درمان در خوشبینانه ترین حالت ۲۰درصد موفق می شوند که من باز هم این رقم را قبول ندارم و نصف این رقم را هم با تردید قبول دارم”
در همین ارتباط خبرآنلاین گفتگویی شنیدنی با حسن موسوی چلک، ریس انجمن مددکاران اجتماعی ایران و یکی از مدیران سابق ستاد مبارزه با مواد مخدر انجام داده که در ادامه می خوانید:
اعتیاد در کشور در سال های اخیر چه روندی را طی کرده است؟
در حوزه مواد مخدر در روند آمار افزایش داشته ایم. نکته مهم تغییری است که در نوع مواد مخدر داریم که گرایش ازسنتی به سمت صنعتی رفته است. طبق آماری که خود ستاد مبارزه با مواد مخدر داده است سال ۳.۶،۱۳۸۶ درصد و سال ۱۳۹۰بیش از ۲۶درصد بوده است. نکته بعدی تنوع مواد مخدر است ما همواره از مواد مخدر صنعتی خبری می شنویم. سال ۲۰۱۲از ۸۰کشور سوال کردند که چند نوع مواد مخدر جدید را در کشورتان شناسایی کردید از۷۰کشوری که پاسخگوی این سوالات بودند ۹۷نوع مواد مخدر جدید اعلام شده بود. بحث بعدی اعتیاد زنان است که در سال ۸۶، ۵درصد زنان مبتلا به اعتیاد بودند و در سال ۹۰این تعداد به نزدیک ۱۰درصد رسیده است. با کاهش سن اعتیاد روبه رو هستیم. در بحث تولید هم افغانستان در چند سال اخیر روند بسیار افزایشی را در تولید خشخاش داشت. با وجود اقدامات و تمهیداتی که در حوزه های انتظامی، امنیتی و درمانی انجام شد اما واقعیت این است که موضوع مواد مخدر و روند آن نگران کننده است. بخشی هم به موقعیت ژئوپلیتیکی ایران و اینکه بزرگترین تولیدکنندگان مواد مخدر در همسایگی ایران هستند، بستگی دارد. تقریبا ترانزیت ایران هم ارزان است. موضوع دیگری هم که خیلی مهم است موضوع اقتصاد مواد مخدر است حدود سال ۲۰۱۱ بود که اعلام شد میزان پولشویی مواد مخدر در دنیا ۴۳۵میلیون دلار بوده است. در ایران سال ۱۳۸۳ بین ۳هزار میلیارد تا ۱۰هزار میلیارد تومان اعلام شده بود اما بعد از آن دیگر پژوهشی انجام نشده است.
بدون شک از سال ۱۳۸۳ تا به حال این میزان افزایش پیدا کرده است.
آمار رسمی اعلام نشده است اما حداقلش این است که چند برابر شده است. اخیرا اعلام شده است که قیمت موادی مانند شیشه افزایش داشته است. مواد مخدر قیمت هایشان بالا و پایین می شود. این داستان مافیا دارد. به هر حال مواد مخدر امروزه سومین تجارت بزرگ دنیاست. مافیا از این موضوع دست نخواهند کشید. اما مشکل ما اینجاست که برای مقابله و درمان هزینه می کنیم مثلا برای موضوع ماده ۱۶چند ده میلیارد تومان پول می گذاریم و هیچکدام هم نتیجه نمی دهد. مشکل ما این است که تقاضا وجود دارد و بنابراین عرضه هم هست. ما باید برای کاهش تقاضا برنامه بگذاریم کاهش تقاضا تقریبا پایین ترین بخش توزیع منابع مالی دولت در حوزه مواد مخدر را به خود اختصاص می دهد. جایی که باید پیشگیری انجام شود کمترین بخش بودجه را به خود اختصاص می دهد و درمواردی هزینه می کنیم که در بخش درمان در خوشبینانه ترین حالت ۲۰درصد موفق می شوند که من باز هم این رقم را قبول ندارم و نصف این رقم را هم با تردید قبول دارم. آنوقت جایی که می توانیم بیشترین تاثیر را بگذاریم و آن پیشگیری است، متاسفانه کمترین هزینه را می کنیم. برنامه ریزی هایمان هم مطابق شرایط موجود و اولویت های موجود ما نیست. همیشه در حوزه مواد مخدر رویکرد انتظامی، قضایی و درمانی حاکم بوده است. به نتیجه هم نمی رسد.
بالا و پایین شدن قیمت های مواد مخدر چه تاثیری بر روند مصرف این مواد می تواند داشته باشد؟
قطعا می تواند تاثیرداشته باشد. چون سن مصرف پایین آمده است و طول مدت مصرف افزایش پیدا می کند خود به خود مافیای مواد مخدر درآمد بلندمدت تری را خواهند داشت. مواد صنعتی هم چون درمان و کاهش آسیب سخت تری دارد بنابراین وقتی وارد چرخه شدند وابستگی شان افزایش پیدا می کند بخشی از هزینه ها را ممکن است از جیب خودشان خرج کنند بخشی را هم ممکن است مرتکب جرمی شوند.
قبول دارید که مواد مخدر صنعتی انقلاب جدیدی را در مصرف اعتیاد به وجود آوردند؟
درست است. آسان کردن نحوه مصرف و نحوه حمل، جذابیت بیشتر و حداقل شادی آنی جزو ویژگی های این مواد است. از ویژگی های مواد خوب این است که شما وقتی مصرف کنید علایم اولیه نداشته باشید که مواد صنعتی اینگونه است. وقتی ویژگی ها این است تولید کننده هم به سمت تولید موادی می رود که بتواند فروش بیشتری داشته باشد و کاملا هوشمند عمل می کنند. تولیدکنندگان در حال حاضر برای چند دهه دیگر هم برنامه دارند. مانند سیستم رایانه که از فلاپی شروع شد و به کجا رسید.
مساله ای که در مواد جدید دیده می شود همین است که یک ویژگی خوب در کنار آن قرار می گیرد مانند شیشه که موجب لاغری می شود.
خب برای اینکه جذاب باشد. از ویژگی همه مواد جدید این است که درمانشان بسیار سخت و وابستگی های مصرف افزایش پیدا می کند. مواد سنتی آثار تخریبی کمتر مصرف سخت تر و علایم اولیه مشهودتری دارد. اما مصرف مواد صنعتی نئشگی و شادی بیشتری را دارد مصرف آن راحت تر و تنوع بیشتری دارد. اما به گونه ای جا افتاده است که موادی مانند گل یا ماری جوانا یا کوکایین و مواد جدید دیگر اعتیاد آور نیستند و صرفا برای شادی آنی به کار می رود. این یک جک است.
خب با همین ویژگی هاست که بین دانش آموزان و نوجوانان طرفداردارند.
یکی از ویژگی های مواد مخدر صنعتی این است که جوان پسند هستند. بالاخره مردم شادی می خواهند شادی اگر از راه مشروع وجود نداشته باشد، از راه نا مشروع وارد می شود. از ویژگی های آسیب های آینده ما نه فقط مواد مخدر بلکه افزایش مشروبات الکلی و روابط جنسی در فضای واقعی و مجازی است همه اینها یک نشانه ای دارد که مردم دنبال شادی آنی هستند و راهش مهم نیست. در تحقیقاتی که در سال های گذشته انجام شده است در شاخص غمگینی دنیا ایران از پایین بعد از عراق است ضمن اینکه نشاط و شادابی هم در ۱۵۷کشور رتبه ۱۱۵را داشته است. جامعه ای که نشاط اجتماعی بالا داشته باشد قطعا شاخص آسیب های اجتماعی پایین می آید.
چگونه شد که مواد صنعتی خوش اقبال شدند؟
بالاخره در دنیای تجارت در مورد همه کالا ها به این شکل است خودرو هم که می گیرید به همین صورت است که روز به روز پیشرفت می کند. برای محصولات نیاز سنجی می کنند، مخاطب شناسی می کنند امروزه دیگر نمی توان در آپارتمان تریاک کشید بوی آن همه جا می پیچد اما قدیم خانه باغ هایی وجود داشت. سبک زندگی ها عوض شده است؛ دیگر یک نفر نمی تواند همه جا وافور با خود به همراه داشته باشد. اما می توان قرص را همه جا خورد. طبق اقتضای شرایط است که کالا ها تولید می شود و مواد مخدر هم بر همین اساس است.
با وجود مافیای مواد مخدر پس عملا مبارزه با مواد مخدر و تولید به نتیجه دلخواه نمی رسد.
بله، ما باید به بحث کاهش تقاضا بپردازیم. البته اقتصاد درمان هم اقتصاد پرسودی است؛ یک نفر که وارد چرخه درمان می شود مستقیم و غیر مستقیم چقدر باید بپردازد؟ از آن طرف می گوییم ۲۰درصد درمان می شوند که من می گویم همین تعداد هم درمان نمی شوند؛ هر سال اینها در چرخه درمان می مانند و افراد جدیدی هم اضافه می شوند. به هرحال درآمد خوبی برای پزشکانی است که در این حوزه کار می کنند. آخرین آماری که از اعتیاد اعلام شد دو میلیون و ۳۲۵هزار نفر معتاد در کشور وجود دارد. البته این آماری است که برآورد می کنند و به نظر من آمار اعتیاد بیشتر از اینهاست. چون سیستم ثبت دقیقی در حوزه مواد مخدر نداریم به ویژه مواد مخدر صنعتی این آمارها را باید در قالب یک برآورد متوسط درآوریم.
آمار یک درصدی اعتیاد دانش آموزان صحت دارد یا بیشتر است؟
در مورد آمار دانش آموزان اطلاعی ندارم اما اگر می گویند یک درصد همان یک درصد هم زیاد است. هیچکس از خطر مواد مخدر مصون نیست مگر کسانی که دانش لازم برای پیشگیری از اعتیاد را داشته باشند.
